Pinterest van Rotterdam voor 1950
Ik was nog niet geboren toen, einde van 1950 was ik er pas, maar mijn ouders kwamen per boot vanuit Nederlands-Indië toen nog, later werd dat Indonesië naar Nederland. Later werd dit repatriëring genoemd van de Nederlands-Indische inwoners van Indonesië die werden overgebracht naar Nederland. Mijn vader had net de 2e wereld oorlog overleefd toen hij militair wilde zijn en een opleiding in Londen kreeg, later werd hij dus met enkele vrienden naar Nederlands-Indië gebracht per boot
gebracht (per boot) en later weer terug van Indonesië naar Nederland zie https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/zoekhulpen/oorlogsarchief-rode-kruis-nederlands-indie zie dit artikel in het stadsarchief Rotterdam
Scheepvaartonderneming Rotterdamsche Lloyd – vanaf eind 1947 Koninklijke Rotterdamsche Lloyd NV geheten – heeft een belangrijk aandeel in de repatriëring. Van de 260 schepen die in de jaren 1945-1967 worden ingezet om mensen vanuit Indië naar Nederland te transporten, levert de Lloyd er 40.
De Lloyd richt zich sinds de oprichting in 1883 vooral op de vaart tussen Noordwest-Europa en het toenmalige Nederlands-Indië via het Suezkanaal. De Lloyd werkt daarbij al geruime tijd samen met de Stoomvaart-Maatschappij Nederland (SMN) in Amsterdam. Als de Nederlandse overheid na de oorlog plannen maakt om troepen naar Indië te brengen en evacués op te halen, ligt het voor hand dat zij de beide bedrijven daarbij betrekt.
Moeizaam begin van de repatriëring
Vanaf eind augustus 1945 schuift de directie van de Lloyd dan ook geregeld aan bij overleggen met ambtenaren van de ministeries van Scheepvaart, Oorlog en Overzeese Gebieden. In de praktijk kan men echter nog niet veel doen. De Nederlandse schepen maken nog deel uit van de geallieerde Shipping Pool. Voor hun inzet moet dus worden overlegd met de Britten. Het gevolg is dat het tot eind 1945 duurt voordat de repatriëring enigszins op gang komt. En pas in het voorjaar, als de geallieerden de Nederlandse schepen hebben vrijgegeven, kunnen grote aantallen evacués de oversteek naar Nederland maken.
Lloyd als operator
Schepen van de Lloyd en de SMN vormen vanaf dat moment de ruggengraat van de repatriëringsoperatie. Deze twee maatschappijen fungeren bovendien als operator voor andere scheepvaartondernemingen die vaartuigen aan de regering hebben moeten afstaan voor het vervoer van troepen en evacuees. Dat betekent dat de agenten van de Lloyd en SMN de boekingen doen, maar ook allerlei andere praktische en administratieve zaken regelen, zodra één van die gecharterde schepen een haven binnenloopt. Zo treedt de Lloyd op als operator voor drie schepen van de Holland-Amerika Lijn: de Sommelsdijk, de Sloterdijk en Volendam. Dat duurt tot 1951. In januari van dat jaar arriveert de Volendam voor de laatste keer met repatrianten uit Indonesië. Daarna wordt het schip weer ingezet voor het vervoer van emigranten naar Noord-Amerika. [tekst loopt door onder de afbeeldingen]
.
Achteraf gezien is al die feestvreugde een beetje voorbarig. In Azië is de ellende namelijk nog lang niet voorbij. Zeker niet in Nederlands-Indië. Een paar dagen na de Japanse capitulatie hebben Soekarno en Mohammed Hatta de republiek Indonesië uitgeroepen. Nederland erkent de onafhankelijkheid niet, maar kan er weinig tegen uitrichten. De archipel valt onder commando van het Britse leger en de eerste troepen zullen pas eind september op Java landen. Indonesische strijdgroepen proberen ondertussen – soms met grof geweld – de macht naar zich toe te trekken. Mikpunt van de radicale nationalisten zijn de Europeanen, maar ook de Indische Nederlanders, Molukkers en niet te vergeten de Chinezen. [Tekst loopt door onder de afbeeldingen]
Voordat u uitgebreid gaat zoeken in de archieven kunt u via een van onderstaande zoekbalken mogelijk al snel enkele gegevens vinden. Via deze zoekbalken doorzoekt u indexen (naamregisters) die gemaakt zijn op basis van archieven die (deels) gaan over Nederlands-Indië. Lang niet alle personen die in Nederlands-Indië verbleven staan hier echter in. U kunt verder zoeken in andere archieven, zoals in het Oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis (NRK). Hoe u daar in zoekt, kunt u ook in deze zoekhulp vinden.
#In deze index kunt u op persoonsnaam, geboortedatum of plaatsnaam zoeken naar gevangen gehouden (geïnterneerde) militairen en marinepersoneel. Bekijk voor meer uitleg de zoekhulp Japanse interneringskaarten 1942-1945: Krijgsgevangenen die bij deze index hoort.
Als de persoon een KNIL-militair was, dan kunt u nog verder zoeken in de stamboeken (registers met personeelsgegevens) van KNIL-militairen of marinepersoneel. Afhankelijk van de rang van de militair kunt u verder zoeken naar officieren en soldaten, of naar marinepersoneel. Bekijk daarvoor de zoekhulp Militairen Nederlands-Indië (KNIL) 1815-1950: officieren, de zoekhulp Militairen Nederlands-Indië (KNIL) 1815-1950: onderofficieren en soldaten en de zoekhulp Marinepersoneel 1813-1940.
In deze index kunt u op persoonsnaam, geboortedatum of plaatsnaam zoeken naar personen die zijn omgekomen tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Naast Europese slachtoffers bevat de index ook veel personen (burgers en militairen) die in Nederlands-Indië omkwamen. Bekijk voor meer uitleg de zoekhulp Oorlogsgravenstichting die bij deze index hoort.
Na de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog werden Molukse KNIL-militairen en hun families vanaf 1951 en in de jaren daarna per schip en soms per vliegtuig naar Nederland overgebracht. Op de passagierslijsten is een index gemaakt, die op persoonsnaam te doorzoeken is. Bekijk voor meer uitleg de zoekhulp Molukkers naar Nederland 1951 die bij deze index hoort.
Het Nationaal Archief bewaart verschillende archieven, onder andere het Oorlogsarchief van de het Nederlandse Rode Kruis (NRK). Hierin zit informatie over:
- Personen die in de Tweede Wereldoorlog in het voormalige Nederlands-Indië of elders in Zuidoost-Azië verbleven
- Personen die direct na de Tweede Wereldoorlog tot circa 1962 in het voormalige Nederlands-Indië waren of in die tijd naar Nederland kwamen.
- Interneringskampen
- Militaire expedities
Beperkt openbaar archief
Een deel van de archieven is vanwege privacywetgeving beperkt openbaar (A-beperking of B-beperking). Van deze archieven mogen geen kopieën of foto’s gemaakt worden.
- Archief met een A-beperking: u kunt niet zelf inventarisnummers aanvragen. Dat kan alleen een medewerker van het Nationaal Archief voor u doen. Ga met de gegevens (archiefnummer en inventarisnummer) naar de informatiebalie. U kunt het archiefstuk een half uur later in de studiezaal bekijken.
- Archief met een B-beperking: hiervoor moet u een aanvraag dienen. Een medewerker van het Nationaal Archief voert vooronderzoek uit. U krijgt bericht welke archiefstukken u kunt komen bekijken. U kunt online een aanvraag indienen.